Xướng ca vô loài là gì? Tìm hiểu nguồn gốc và ý nghĩa đầy đủ

Cụm từ “xướng ca vô loài” từng là một quan niệm xuất phát từ thời phong kiến. Đây là câu nói gây nhiều tranh cãi, không chỉ về mặt nghĩa mà còn về cách nhìn nhận vai trò xã hội của những người làm nghề ca hát. Vậy “xướng ca vô loài” thực chất là gì, nguồn gốc của câu nói này từ đâu, và làm thế nào nó đã thay đổi qua thời gian? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết.

Xướng ca vô loài là gì?

Hỏi: “Xướng ca vô loài” có ý nghĩa như thế nào trong xã hội phong kiến?

“Xướng ca vô loài” là câu nói xuất phát từ tư tưởng Nho giáo thời phong kiến, biểu thị sự coi thường đối với những người làm nghề ca hát. Cụm từ này mang nghĩa rằng người hoạt động trong lĩnh vực xướng ca không thuộc bất kỳ tầng lớp nào trong xã hội. Họ bị cho là “vô loài”, tức không có phẩm giá, không được coi trọng trong một xã hội mà các tầng lớp được phân chia chặt chẽ.

Theo Nho giáo, xã hội phong kiến chia làm 4 giai cấp chính, còn gọi là “tứ dân” bao gồm:

• Sĩ: Tầng lớp trí thức, học giả, được xã hội trọng vọng nhất.
• Nông: Những người nông dân làm ruộng, đóng vai trò sinh kế chủ đạo.
• Công: Người làm nghề thủ công, sản xuất thủ công mỹ nghệ.
• Thương: Tầng lớp buôn bán, có địa vị thấp nhất trong xã hội.

Người làm nghề ca hát, ả đào hay đào nương lại không thuộc bất kỳ giai cấp nào trong hệ thống này, nên bị coi là “vô loài”. Thành ngữ “xướng ca vô loài” vì vậy đã gắn liền với định kiến xã hội về nghề hát xướng trong suốt thời kỳ phong kiến.

Alt: Những người làm nghề hát xướng thời phong kiến bị coi là vô loài do ảnh hưởng từ Nho giáo.

---

Lịch sử về “xướng ca vô loài” qua câu chuyện vua Lê Thánh Tông

Hỏi: Vua Lê Thánh Tông có mâu thuẫn với quan niệm “xướng ca vô loài” không?

Vua Lê Thánh Tông nổi tiếng không chỉ bởi tài trị quốc mà còn bởi những quyết định có phần trái ngược với chính tư tưởng mà ông từng áp dụng. Lê Thánh Tông ban hành lệnh cấm quan lại lấy vợ làm nghề ca hát, nhưng chính ông đã có một người vợ làm nghề xướng ca. Câu chuyện này được ghi lại trong các nguồn tài liệu như Tang thương ngẫu lục hay Ức Trai tập sự trạng, tạo nên một điểm nhấn thú vị trong lịch sử về cách nhìn nhận nghề hát.

Người vợ làm nghề xướng ca của vua Lê Thánh Tông được biết đến là Nguyễn Thị Đào, một nhân vật đặc biệt từng gặp gỡ vua khi tham gia biểu diễn trong cung. Điều này cho thấy rằng, dù mang định kiến với nghề hát xướng, chính con người có quyền lực cao nhất như vua cũng không thể phủ nhận giá trị nghệ thuật và những tài năng xuất chúng trong lĩnh vực này.

---

Tác động của “xướng ca vô loài” tới văn hóa và xã hội hiện nay

Hỏi: Nghề ca hát đã thay đổi thế nào để thoát khỏi định kiến “xướng ca vô loài”?

Sau năm 1945, khi nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời, Bộ trưởng Bộ Giáo dục – Mỹ thuật Hoàng Xuân Hãn đã thực hiện một cuộc cách mạng văn hóa. Hát xướng chính thức được đưa vào chương trình giảng dạy bậc trung học, đánh dấu sự công nhận nghề ca hát trong hệ thống giáo dục và xã hội Việt Nam.

Ngày nay, các nghệ sĩ hoạt động trong lĩnh vực âm nhạc, kịch, tuồng, chèo, cải lương không chỉ được đào tạo bài bản tại nhiều trường đại học mà còn được tôn vinh với các danh hiệu, huân chương uy tín. Nghề ca hát đã bước ra khỏi bóng ma thành kiến “vô loài”, trở thành một phần không thể thiếu, góp phần làm phong phú đời sống văn hóa và nghệ thuật của đất nước.

Tham khảo thêm: Gập bụng tiếng Anh là gì để hiểu thêm về cách luyện tập thể chất cải thiện sức khỏe cùng nghệ thuật.

---

Những bài học từ câu nói “xướng ca vô loài”

Hỏi: Quan niệm này mang lại bài học gì về sự thay đổi tư duy xã hội?

“Xướng ca vô loài” là minh chứng cho việc định kiến xã hội có thể được duy trì hoặc thay đổi theo thời gian nhờ vào những cuộc cách mạng văn hóa và sự giáo dục rộng rãi. Quan niệm này xuất phát từ một thời kỳ mà vai trò con người bị phân tầng rõ rệt. Tuy nhiên, lịch sử đã chỉ ra rằng những giá trị nghệ thuật và tinh thần sáng tạo không thể bị vùi lấp bởi bất kỳ khuôn khổ nào.

Ngày nay, câu nói “xướng ca vô loài” không còn phản ánh đúng xã hội hiện đại. Những ai vẫn giữ quan điểm này chắc chắn sẽ bị coi là lỗi thời, tụt hậu trước sự tiến bộ của văn hóa và tư duy xã hội.

---

Kết luận

“Xướng ca vô loài” từng là một định kiến sai lầm trong xã hội phong kiến. Tư tưởng này đã không còn phù hợp với xã hội hiện đại, nơi giá trị nghệ thuật được tôn vinh và người làm nghề sáng tạo trở thành những người truyền cảm hứng. Qua những câu chuyện lịch sử như của vua Lê Thánh Tông và sự hồi sinh nghề hát xướng sau năm 1945, chúng ta có thể hiểu rằng tư duy xã hội luôn biến đổi, và chính điều này làm phong phú hơn văn hóa của đất nước.

Khám phá thêm: Bật mí cách vần gà chọi từ A-Z cho sư kê chuyên nghiệp để hiểu thêm về ngành nghề truyền thống đặc sắc tại Việt Nam.